Cơ hội tại Nhật Bản

Từng nhiều năm tham gia phát triển nguồn nhân lực tại Kyushu – trung tâm ngành bán dẫn của Nhật Bản, GS Usagawa Tsuyoshi hiện là cố vấn của Hiệu trưởng Trường Đại học Việt Nhật và Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội về lĩnh vực này. Ông chia sẻ với VnExpress về cơ hội nghề nghiệp cho kỹ sư trẻ Việt Nam muốn bước vào ngành bán dẫn.

– Việt Nam đang thúc đẩy nhân lực bán dẫn, tuy nhiên có ý kiến rằng kỹ sư Việt chưa đáp ứng yêu cầu và doanh nghiệp thường phải đào tạo lại. Ông nghĩ sao về điều này?

– Thực ra, việc “đào tạo trước khi làm việc” không chỉ diễn ra với kỹ sư mới tốt nghiệp người Việt Nam, mà cả với người Nhật và những nước khác nữa. Đối với công ty Nhật, đào tạo trong công việc, hay “on-the-job training” (OTJ), là cách cơ bản nhất để giúp nhân viên mới đạt được kỳ vọng.

Việc đào tạo nội bộ, nâng cao kỹ năng, hay đôi khi đào tạo lại là quá trình không bao giờ kết thúc nhằm phát huy nguồn nhân lực – tài sản quý nhất của doanh nghiệp. Khi xây dựng chương trình ở Đại học Kumamoto, chúng tôi có quan điểm không thiết kế cho riêng một doanh nghiệp hay vị trí cụ thể, mà hướng đến năng lực học hỏi suốt đời. Ngành bán dẫn thay đổi rất nhanh, điều quan trọng của một kỹ sư là động lực học tập liên tục sau tốt nghiệp.

– So với Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc, ông đánh giá kỹ sư bán dẫn Việt Nam ở mức nào?

– So với Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc, nguồn nhân lực bán dẫn Việt Nam còn rào cản cần vượt qua. Đó là sự khác biệt về “độ dày” trong đào tạo và nghiên cứu, cụ thể là môi trường giáo dục với trang thiết bị thực hành và việc thí nghiệm sản xuất thực tế, điều các nước khác đã xây dựng qua nhiều thập kỷ. Tuy nhiên nhiều công ty bán dẫn đã đặt cơ sở sản xuất tại Việt Nam, bởi ở đây có nguồn nhân lực dồi dào.

Tôi cho rằng tiềm năng của Việt Nam rất lớn. Trong chuỗi giá trị ngành bán dẫn, Việt Nam có thế mạnh ở các khâu thiết kế, đóng gói và kiểm thử. Tuy nhiên, ngành sản xuất chip (fabrication) ở Việt Nam chưa hình thành. Để hoàn thiện hệ sinh thái, chuyển từ đóng gói, kiểm thử truyền thống sang đóng gói tiên tiến (advanced packaging), Việt Nam cần có thêm những người giàu kiến thức, kinh nghiệm về giai đoạn sản xuất.

– Một kỹ sư bán dẫn mới ra trường có thể nhận được lương bao nhiêu?

– Mức lương ngành bán dẫn phụ thuộc từng doanh nghiệp, từng loại công việc và địa điểm làm việc nữa. Tại Nhật, như tỉnh Kumamoto, Sony Semiconductor Manufacturing và các doanh nghiệp bán dẫn khác trả lương khởi điểm cho kỹ sư mới tốt nghiệp khoảng 280.000 Yên, tương đương 49 triệu đồng. Dĩ nhiên, chi phí sinh hoạt ở mỗi thành phố khác nhau. Tokyo đắt đỏ hơn Kumamoto, giống như Hà Nội cao hơn các tỉnh khác của Việt Nam.

– Với đãi ngộ như vậy, nhu cầu nguồn nhân lực bán dẫn tại Nhật Bản hiện thế nào?

– Theo Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (MITI), nhu cầu bổ sung nhân lực ngành bán dẫn tại Nhật trong 10 năm tới là 40.000 người, tính riêng 8 doanh nghiệp lớn. Trong 5 năm nữa, nhân lực bán dẫn cần bổ sung là khoảng 20.000, với nhu cầu tăng thêm mỗi năm khá ổn định. Trong khi đó, việc đào tạo bổ sung bằng một nguồn lực tại chỗ gặp rào cản do dân số Nhật giảm. Không chỉ Nhật Bản hay Việt Nam, Hàn Quốc, đảo Đài Loan và một số thị trường khác cũng có nhu cầu cao về nhân lực bán dẫn.

– Trong bối cảnh đó, Việt Nam cần làm gì để trở thành nơi cung cấp nguồn lực bán dẫn cho thế giới?

– Ngành bán dẫn đòi hỏi kiến thức và kỹ năng đa ngành rất rộng, vậy nên không thể đáp ứng bằng một chương trình đào tạo duy nhất. Việt Nam cần có sự hợp tác giữa các chương trình, giữa trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, song song đó là thúc đẩy hợp tác quốc tế nếu muốn phát triển nguồn nhân lực cho ngành.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, việc phát triển nguồn lực tập trung vào khâu thiết kế, đóng gói và kiểm thử rất cần thiết ở giai đoạn này. Để củng cố hệ sinh thái bán dẫn, Việt Nam cần chuyển sang công nghệ đóng gói tiên tiến, với người có kiến thức và kỹ năng về sản xuất chip. Các trường đại học cũng cần chuẩn bị nguồn nhân lực cho tương lai, ở cả cấp độ kỹ sư và nhà nghiên cứu.

– Ông có lời khuyên gì cho sinh viên muốn Việt theo đuổi ngành bán dẫn?

– Trước hết, các bạn hãy yêu thích môn Toán, Vật lý, Khoa học máy tính và điện tử. Thứ hai, nên rèn tư duy logic để giải quyết vấn đề, vì không phải bài toán nào cũng có đáp án duy nhất. Cuối cùng, luôn duy trì động lực học tập, vì công nghệ trong ngành bán dẫn thay đổi từng tháng, thậm chí từng tuần. Đó là những điều tôi muốn gửi gắm tới sinh viên Việt Nam.

Trọng Đạt

Từng nhiều năm tham gia phát triển nguồn nhân lực tại Kyushu – trung tâm ngành bán dẫn của Nhật Bản, GS Usagawa Tsuyoshi hiện là cố vấn của Hiệu trưởng Trường Đại học Việt Nhật và Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội về lĩnh vực này. Ông chia sẻ với VnExpress về cơ hội nghề nghiệp cho kỹ sư trẻ Việt Nam muốn bước vào ngành bán dẫn.

– Việt Nam đang thúc đẩy nhân lực bán dẫn, tuy nhiên có ý kiến rằng kỹ sư Việt chưa đáp ứng yêu cầu và doanh nghiệp thường phải đào tạo lại. Ông nghĩ sao về điều này?

– Thực ra, việc “đào tạo trước khi làm việc” không chỉ diễn ra với kỹ sư mới tốt nghiệp người Việt Nam, mà cả với người Nhật và những nước khác nữa. Đối với công ty Nhật, đào tạo trong công việc, hay “on-the-job training” (OTJ), là cách cơ bản nhất để giúp nhân viên mới đạt được kỳ vọng.

Việc đào tạo nội bộ, nâng cao kỹ năng, hay đôi khi đào tạo lại là quá trình không bao giờ kết thúc nhằm phát huy nguồn nhân lực – tài sản quý nhất của doanh nghiệp. Khi xây dựng chương trình ở Đại học Kumamoto, chúng tôi có quan điểm không thiết kế cho riêng một doanh nghiệp hay vị trí cụ thể, mà hướng đến năng lực học hỏi suốt đời. Ngành bán dẫn thay đổi rất nhanh, điều quan trọng của một kỹ sư là động lực học tập liên tục sau tốt nghiệp.

– So với Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc, ông đánh giá kỹ sư bán dẫn Việt Nam ở mức nào?

– So với Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc, nguồn nhân lực bán dẫn Việt Nam còn rào cản cần vượt qua. Đó là sự khác biệt về “độ dày” trong đào tạo và nghiên cứu, cụ thể là môi trường giáo dục với trang thiết bị thực hành và việc thí nghiệm sản xuất thực tế, điều các nước khác đã xây dựng qua nhiều thập kỷ. Tuy nhiên nhiều công ty bán dẫn đã đặt cơ sở sản xuất tại Việt Nam, bởi ở đây có nguồn nhân lực dồi dào.

Tôi cho rằng tiềm năng của Việt Nam rất lớn. Trong chuỗi giá trị ngành bán dẫn, Việt Nam có thế mạnh ở các khâu thiết kế, đóng gói và kiểm thử. Tuy nhiên, ngành sản xuất chip (fabrication) ở Việt Nam chưa hình thành. Để hoàn thiện hệ sinh thái, chuyển từ đóng gói, kiểm thử truyền thống sang đóng gói tiên tiến (advanced packaging), Việt Nam cần có thêm những người giàu kiến thức, kinh nghiệm về giai đoạn sản xuất.

– Một kỹ sư bán dẫn mới ra trường có thể nhận được lương bao nhiêu?

– Mức lương ngành bán dẫn phụ thuộc từng doanh nghiệp, từng loại công việc và địa điểm làm việc nữa. Tại Nhật, như tỉnh Kumamoto, Sony Semiconductor Manufacturing và các doanh nghiệp bán dẫn khác trả lương khởi điểm cho kỹ sư mới tốt nghiệp khoảng 280.000 Yên, tương đương 49 triệu đồng. Dĩ nhiên, chi phí sinh hoạt ở mỗi thành phố khác nhau. Tokyo đắt đỏ hơn Kumamoto, giống như Hà Nội cao hơn các tỉnh khác của Việt Nam.

– Với đãi ngộ như vậy, nhu cầu nguồn nhân lực bán dẫn tại Nhật Bản hiện thế nào?

– Theo Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (MITI), nhu cầu bổ sung nhân lực ngành bán dẫn tại Nhật trong 10 năm tới là 40.000 người, tính riêng 8 doanh nghiệp lớn. Trong 5 năm nữa, nhân lực bán dẫn cần bổ sung là khoảng 20.000, với nhu cầu tăng thêm mỗi năm khá ổn định. Trong khi đó, việc đào tạo bổ sung bằng một nguồn lực tại chỗ gặp rào cản do dân số Nhật giảm. Không chỉ Nhật Bản hay Việt Nam, Hàn Quốc, đảo Đài Loan và một số thị trường khác cũng có nhu cầu cao về nhân lực bán dẫn.

– Trong bối cảnh đó, Việt Nam cần làm gì để trở thành nơi cung cấp nguồn lực bán dẫn cho thế giới?

– Ngành bán dẫn đòi hỏi kiến thức và kỹ năng đa ngành rất rộng, vậy nên không thể đáp ứng bằng một chương trình đào tạo duy nhất. Việt Nam cần có sự hợp tác giữa các chương trình, giữa trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, song song đó là thúc đẩy hợp tác quốc tế nếu muốn phát triển nguồn nhân lực cho ngành.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, việc phát triển nguồn lực tập trung vào khâu thiết kế, đóng gói và kiểm thử rất cần thiết ở giai đoạn này. Để củng cố hệ sinh thái bán dẫn, Việt Nam cần chuyển sang công nghệ đóng gói tiên tiến, với người có kiến thức và kỹ năng về sản xuất chip. Các trường đại học cũng cần chuẩn bị nguồn nhân lực cho tương lai, ở cả cấp độ kỹ sư và nhà nghiên cứu.

– Ông có lời khuyên gì cho sinh viên muốn Việt theo đuổi ngành bán dẫn?

– Trước hết, các bạn hãy yêu thích môn Toán, Vật lý, Khoa học máy tính và điện tử. Thứ hai, nên rèn tư duy logic để giải quyết vấn đề, vì không phải bài toán nào cũng có đáp án duy nhất. Cuối cùng, luôn duy trì động lực học tập, vì công nghệ trong ngành bán dẫn thay đổi từng tháng, thậm chí từng tuần. Đó là những điều tôi muốn gửi gắm tới sinh viên Việt Nam.

Trọng Đạt